Русско-киргизский словарь - ход

м.

1. (движение) жүрүү, жүрүш;

ход поезда поезддин жүрүшү;

во время хода поезда поезд жүрүп бара жатканда;

на полном ходу поезда поезд аябай катуу жүрүп бара жатканда;

ход вперёд алга жүрүш;

тихий ход акырын жүрүш;

дать задний ход кетенчиктетүү, артка жүрүү;

ход планет планеталардын жүрүшү;

два часа ходу эки сааттык жол;

2. (работа, совершаемая механизмом) кыймыл, жүрүш, ык, багыт; учуш (самолёта);

ход поршня поршендин жүрүшү;

холостой ход см. холостой;

ход руля ав. рулдун багыты;

плавный ход мотора мотордун бир калыпта жүрүшү;

ход часов сааттын жүрүшү;

по ходу часовой стрелки сааттын стрелкасынын жүрүшүнө карата;

3. перен. (развитие, течение) жүрүш, жүрүү, өрчүш, өрчүү, өсүү, багыт, агым;

в ходе борьбы күрөштүн жүрүшүндө;

судя по ходу вещей иштин жүрүшүнө караганда;

при таком ходе событий окуялардын мындай болуп турганында;

ход истории тарыхтын (тарыхый окуялардын) өрчүшү (багыты);

4. (вход, проход) кире бериш, өтүш, эшик, жол;

чёрный ход короо жактан (көчө жактан эмес) кирме эшик;

парадный ход көчө жакка чыгуучу эшик;

ход со двора короо жактан кире турган эшик;

5. жол;

ходы сообщения воен. окоптордо катташ жолдору;

6. (в игре) жүрүү, жүрүш, ыкма;

ваш ход жүрүш сиздики, сиздин жүрүшүңүз;

чей ход? жүрүш кимдики?;

ход пешкой шахм. пешка менен жүрүш;

ход коня шахм. аттын жүрүшү;

сделать ход конём шахм. ат менен жүрүү, атты жүрүү;

ход тузом карт. туз менен жүрүү, тузду жүрүү;

ловкий ход ыктуу жүрүш, эпчил жүрүш;

7. (ось с парой колёс) ок (кош дөңгөлөк огу менен);

передний ход телеги арабанын алдыңкы огу;

8. (колёса с ободом) алкактуу дөңгөлөк, алкагы бар дөңгөлөк;

коляска на резиновом ходу резина дөңгөлөктүү тырашманке;

на железном ходу огу темир араба;

телега на деревянном ходу огу жыгач араба;

на гусеничном ходу огу гусеницадан турган араба, жылан боор алкак;

9. (время прохода рыбы):

весенний ход рыбы балыктын жазгы өрдөшү, балык өтүүчү убак;

он знает все ходы и выходы ал жолун билет, эбин табат; ал эшик-тешигин бүт билет;

в ход пойти колдоно баштоо; иштетиле, жумшала баштоо;

в ходу или в большом ходу кең түрдө колдонулат, суроосу кең;

это у нас в ходу бул бизде кең түрдө колдонулуп жатат;

пустить в ход

1) (в движение) жүргүзүү;

пустить в ход машину машинаны жүргүзүү;

2) перен. (в употребление) колдонулууга киргизүү;

пустить в ход все средства бардык каражатты колдонууга киргизүү, бардык каражатты ишке жумшоо;

дать ход

1) чему тийиштүү жерге жиберүү (мис. келген арызды текшерүүгө);

2) чему, перен. өстүрүү, өнүгүүгө мүмкүндүк берүү;

ему не дают ходу ага жол бербейт;

идти полным ходом абдан ылдам жүрүү, абдан ылдам өрчүү (баруу);

работа идёт полным ходом жумуш эң тездик менен жүрүп жатат;

с ходу разг. токтобой, жүрүп баратып;

на ходу

1) жүрүп бара жатканда (мис. трамвайдан секирип түшүү);

2) разг. басып бара жатып;

закусить на ходу басып бара жатып тамак жеш;

3) (в действии) иштеп жатат (мис. ишкана);

пойти в ход бир нерсе колдонула баштоо, керектеле баштоо.